Крымский музыкальный портал

&#1240лбeттe, Нaурызды&#1187 діни eмeс, e&#1187 к&#1257нe мeйрaм ж&#1241нe 2009 жылы 30 &#1179ырк&#1199йeктe Нaурызды aдaмзaтты&#1187 материалды&#1179 емес м&#1241дени м&#1201расы ретінде таны&#1171анын, ал к&#1257не парсы тілінде нава-жа&#1187а ж&#1241не р&#1241за&#1187һ-к&#1199н, «жа&#1187а к&#1199н» ма&#1171ынасын беретінін к&#1257пшілік біледі. Б&#1199гін біз б&#1201л мейрам&#1171а бас&#1179а &#1179ырынан &#1179арап к&#1257рейік. 

Б&#1201л мереке &#1179ашаннан бастап тойланды ж&#1241не шы&#1171у тегі &#1179андай?

Б&#1201л мерекені&#1187 шы&#1171уы туралы а&#1187ыздарды&#1187 бірі мынадай: &#1257з елін аралап ж&#1199рген парсы патшасы Джамшид &#1240зірбайжан деген жерге то&#1179тапты. Ол у&#1241зірлеріне к&#1199нгей жа&#1179&#1179а &#1179аратып, &#1199лкен та&#1179 орнатуды б&#1201йыр&#1171ан екен. К&#1199н с&#1241улесімен ша&#1171ылыс&#1179ан та&#1179 айнала&#1171а ерекше н&#1201р шашыпты. Осыдан со&#1187, ел б&#1201л к&#1199нді жа&#1187а жыл есебінде тойлауды д&#1241ст&#1199рге айналдырыпты деседі.

Джамшид Патша

М&#1201нда&#1171ы Джамшид деген патша кім деген орынды с&#1201ра&#1179 туады. Енді осы&#1171ан то&#1179талып &#1257тсек. Джамшид иран мифологиясы мен эпостарында&#1171ы патша, оны&#1187 &#1199стіне патшаларды&#1187 е&#1187 к&#1257ркемі &#1241рі кіршіксізі. Мифология бойынша Иранны&#1187 ал&#1171аш&#1179ы патшалар &#1241улеті Пишдадидтерден шы&#1179&#1179ан т&#1257ртінші билеуші. Зороастризмні&#1187 &#1179асиетті кітабы санал&#1171ан «Авестада» ол м&#1241дениет, егіншілік пен дінні&#1187 негізін &#1179ала&#1171ан делінеді. Ол тауларды мекен еткен жабайы тайпаларды климаты жайлы жазы&#1179ты&#1179&#1179а т&#1199сірген екен. Ол тіпті к&#1199нтізбе мен музыканы шы&#1171ар&#1171ан адам болып есептеледі. 

Зороастризмні&#1187 белгісі

Ал осы «Авестада» Наурыз мерекесіні&#1187 басталатын к&#1199ні Сиявуш атты &#1179аһарман жерленген к&#1199н болып есептеледі. Фиродусиді&#1187 «Шахнамесінде» де былай делінген екен: «Бізге жеткен м&#1241ліметтер Сиявушты&#1187 жерленген к&#1199ні «Наурыз» деген атау алып, жыл сайын мереке ретінде тойланады…».

Афрасиаб пен Сиявуш &#1240мудария са&#1171асында XV &#1171асыр миниатюрасы

Сиявуш деген Иран мифологиясы бойынша ата&#1179ты Кей-Кавус атты патшаны&#1187 &#1201лы, жо&#1171арыда атап &#1257ткен Фироусиді&#1187 поэмасында &#1257зге елде &#1179айтыс бол&#1171ан, тазалы&#1179 пен адалды&#1179ты&#1187 &#1199лгісі ретінде сипатталады. Та&#1171ы бір &#1179ызы&#1179 жайт оны &#1257лтірген Т&#1201ранны&#1187 ата&#1179ты билеушісі Афрасиаб (Алып Ер То&#1187а) деп айтылады.

Ал енді Алып Ер То&#1187а&#1171а аз то&#1179талса&#1179. &#1178аза&#1179ша Уикипедияда ол &#1257те к&#1257не замандарда &#1257мір с&#1199рген т&#1199ркілерді&#1187 к&#1257семі деп к&#1257рсетілген. Т&#1201ран&#1171а к&#1257рші отыр&#1171ан Иран еліні&#1187 &#1241скері &#1179айта-&#1179айта шабуыл жасап, тынышты&#1179 бермейді. Т&#1201ран еліні&#1187 с&#1201лу &#1179ыздарын, асыл б&#1201йымдарын, &#1179о&#1187ды малдарын &#1241кетеді. Ди&#1179андарды&#1187 енді &#1171ана жай&#1179алып &#1257сіп келе жат&#1179ан егіндерін, бау-ба&#1179шаларын парсы &#1241скері таптай береді. Осылайша Афрасиаб &#1241скер жинап, Иран&#1171а &#1179арсы аттанады. Осы жоры&#1179та Т&#1201ран &#1241скері же&#1187іп, сол к&#1199ннен бастап Ер То&#1187аны «алып» деп атай бастайды. Ал оны&#1187 Сиявушты &#1257лтіргені туралы а&#1187ыз «Авестада» айтыл&#1171ан екен. 

Енді б&#1201л а&#1187ыз бен ежелгі иранды&#1179тарды&#1187 наурызда ата-бабаларыны&#1187 рухына та&#1171зым ету к&#1199німен с&#1241йкесуінде &#1201&#1179састы&#1179 бар. Кейін б&#1201л д&#1241ст&#1199р Ахеменидтер &#1241улеті патшалы&#1179 еткен заманда Иранны&#1187 ресми дініне айнал&#1171ан зороастризмге &#1257ткен екен. Демек Наурызды тойлау тым &#1241ріден бастал&#1171ан, тіпті &#1171алымдар да оны&#1187 д&#1241л &#1179ашан тойлана баста&#1171анын ж&#1241не неден шы&#1179&#1179анын д&#1257п басып айта алмайды. 

Б&#1201л мереке туралы аны&#1179 айту&#1171а болатыны — кейінгі &#1171асырларда б&#1201л мерекеге &#1257зге а&#1187ыздар телініп, тойлау т&#1199рі &#1257згере бергенімен негізгі са&#1179тал&#1171ан. М&#1241селен Наурызды тойлайтын барлы&#1179 елдер дастарханына жеті т&#1199рлі азы&#1179 &#1179ойылады. Ал &#1240зірбайжан ж&#1241не Т&#1241жік елдерінде Наурыз&#1171а &#1179ара&#1171ан т&#1199ні от жа&#1171ылып, оттан секіру &#1241деті са&#1179тал&#1171ан. Ол к&#1199ні оттан жеті рет секірген адамдар &#1257зіні&#1187 жаманшылы&#1179тарын тастап, &#1257здері оттай &#1179ызыл, я&#1171ни, сау болатынына сенеді. Б&#1201л &#1179аза&#1179 д&#1241ст&#1199ріндегі отпен аластаумен астасып жат&#1179аны к&#1257рінеді. Наурыз к&#1199нні&#1187 жылуымен байланысты, шуа&#1179ты, н&#1201рлы мереке, ол &#1179ара к&#1199штерді&#1187 же&#1187іліп, жер бетіні&#1187 тазалану &#1201&#1171ымымен астасады. Кейін оны&#1187 зороастризмні&#1187 басты мерекелеріні&#1187 біріне айнал&#1171анды&#1179тан онда отты&#1187 алар орны ерекшелене т&#1199сті. Ал енді Наурызды&#1187 &#1241р елде &#1257з ерекшелігімен тойлануы жайында мына жерден о&#1179и аласыз. 

&#1240зірбайжанда&#1171ы Наурызды тойлау т&#1199ні. © ru.sputnik.az